Schrijfwijzer voor Moderne Talen: Onderzoeksverslag

Het doel van het opzetten en schrijven van een onderzoeksverslag is om binnen een vastgestelde periode, met verworven kennis en inzichten, op basis van bestudeerde bronnen en/of literatuur of een andere vorm van kwalitatief onderzoek, relevante aspecten van een onderwerp te kunnen integreren in een helder opgebouwde tekst. Hierbij informeer je een wetenschappelijk publiek over concepten, inzichten en discussies rondom een bepaald thema of fenomeen waarvan jij een aspect hebt onderzocht. Bovendien probeer je als wetenschapper een aanzet te geven tot nader onderzoek.

De in het vorige hoofdstuk beschreven onderzoeksopzet vormt het vertrekpunt voor de verslaglegging (rapportage) van je onderzoek. Het biedt je handvatten om een gestructureerd schrijfplan op te stellen. Dit schrijfplan is een werkdocument. Daarin staat precies wat je in je onderzoeksverslag gaat behandelen en in welke volgorde. Voor veel studenten blijkt het volgende plaatje daarbij behulpzaam:

Aan de hand van dit plaatje kun je een uitgewerkte thematische structuur van het verslag opzetten, die je invult met steekwoorden, ideeën voor argumentatie en met annotaties van de geraadpleegde bronnen. Op die manier kun je op een effectieve manier aan de slag gaan met het uitschrijven van je onderzoeksverslag. Wil je dit plaatje voor jezelf invullen, dan kan dat als volgt:

• Maak op basis van je onderzoeksopzet een voorlopige hoofdstukindeling. De deelvragen bepalen de inhoud van de hoofdstukken. Geef voor elk hoofdstuk in steekwoorden aan welke informatie je op welke plaats gaat gebruiken.
• Stel de hoofdstukindeling bij voordat je begint met schrijven. Ga na of je per hoofdstuk de benodigde informatie hebt om een deelvraag te beantwoorden. Schrijf daartoe onder elke deelvraag een samenvatting van de inhoud van het deelantwoord.

De indeling van een onderzoeksverslag is afhankelijk van de in een specifieke cursus gestelde eisen. Bekijk daarom de studiehandleiding van de cursus voor richtlijnen met betrekking tot de omvang, inhoud en vormgeving van je tekst, en de manier waarop je dient om te gaan met bronverwijzingen. Verder bestaat de structuur van een onderzoeksverslag uit de volgende onderdelen:

Inleiding

In de inleiding bespreek je wat, waarom en op welke manier je een fenomeen gaat behandelen. Je doet dit gewoonlijk als volgt:

• In de inleiding:
• kondig je het onderwerp/fenomeen dat je gaat onderzoeken aan
• vat je samen wat er al bekend is uit eerdere studies ‘stand van zaken van het onderzoek’ en presenteer je je eigen onderzoek als een onmisbare aanvulling door het ‘gat’ in kennis aan te geven (theoretisch kader)
• leid je het eigenlijke onderzoek in door een vraag en doelstelling te formuleren. De onderzoeksvraag of probleemstelling dient daarbij expliciet te worden gemaakt. Bovendien wordt aan de hand van deelvragen en eventuele hypotheses een vooruitblik gegeven op de inhoud van het onderzoeksverslag.
• In het theoretisch kader diep je aan de onderzoeksvraag gerelateerde concepten uit op basis van wetenschappelijke literatuur. Een theorie kun je beschouwen als de specifieke bril die je opzet om bepaalde aspecten van het fenomeen en de casus van je onderzoek duidelijker te kunnen zien of begrijpen. Met behulp van theoretische perspectieven kun je de meest interessante aspecten van je onderzoeksobject te pakken krijgen. Uiteindelijk zullen weloverwogen theoretische keuzes je in staat stellen om je onderzoek toe te spitsen en vooral de vraagstelling, theorie en methode goed op elkaar af te stemmen. Wanneer je de theoretische uitgangspunten voor je onderzoek bepaalt, maak je een specifieke keuze die je helder verantwoordt: op welke theoretische uitgangsprincipes baseer je je onderzoek? En hoe staan die in relatie tot je hoofdvraag/probleemstelling (argumenten)?
• Waar de theorie bepaalt binnen welk kader en vanuit welk perspectief je onderzoek doet, licht je in de methode toe hoe je concreet aan de slag gaat. De methode vloeit voort uit het theoretisch kader en de specifieke vraagstelling (en functie) van je onderzoek. Je onderzoeksmethode bepaalt hoe je op systematische en gecontroleerde wijze gegevens, bronnen en data verzamelt en hoe je deze op een gestructureerde manier analyseert en interpreteert om zo uiteindelijk een wetenschappelijk onderbouwd antwoord op je onderzoeksvraag te kunnen geven. Belangrijk is dat je de keuze voor een specifieke methode beargumenteert en dat je laat zien hoe de door jou gekozen aanpak bij de vraagstelling en de theoretische uitgangspunten aansluit.

Kern

• In de kern behandel en beantwoord je stapsgewijs en in logisch verband de deelvragen. Afhankelijk van de omvang van het onderzoeksverslag, kun je aan elke deelvraag een hoofdstuk wijden.
• Per hoofdstuk beschrijf je de resultaten van je analyse op een neutrale en overzichtelijke manier. Gegevens worden op een heldere manier samengevat en eventueel inzichtelijk gemaakt in modellen of tabellen. Daarnaast worden eventuele patronen of specifieke gevallen. De resultaten worden op een relevante manier geïnterpreteerd en teruggekoppeld naar de besproken theorieën.
• Aan het eind van elk hoofdstuk wordt een antwoord geformuleerd op de deelvraag.

Slot

• In de conclusie wordt de in de inleiding geformuleerde onderzoeksvraag beantwoord. Bovendien wordt de samenhang tussen de antwoorden op de verschillende deelvragen duidelijk beargumenteerd.
• Je laat zien hoe de stand van het onderzoek is gewijzigd door deze toevoeging van nieuwe kennis en inzichten.
• Daarnaast geef in je discussie je commentaar op:
• de reikwijdte van je observaties
• de voordelen en beperkingen van de gebruikte onderzoeksmethode
• de implicaties van je bevindingen voor het onderzoek, de theorievorming of het wetenschappelijk debat in het vakgebied
• resterende of nieuw opgeroepen onderzoeksvragen

N.B. De kaderbepalende onderdelen inleiding en conclusie zijn in opbouw elkaars spiegelbeeld: De inleiding voert je als lezer van ‘buiten’ naar ‘binnen’ in een specifiek thema van het vakgebied en presenteert deze dan met een tot nu toe onbeantwoorde vraag. De conclusie geeft eerst antwoord op de vraag en voert de lezer in de discussie weer naar de bredere context van het vakgebied waaraan het onderzoek een bijdrage dan wel nieuwe inzichten heeft geleverd.

Abstract

Soms wordt er gevraagd om, voorafgaand aan de inleiding, een korte samenvatting van het onderzoeksartikel te schrijven. Bij het schrijven van een abstract let je op de volgende zaken:

• Positioneer de thematiek of casus binnen het kader van de theorieën en discussies
• Formuleer een heldere doelstelling
• Beschrijf de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek beknopt
• Maak een lijst met minimaal 3 relevante sleutelwoorden