Schrijfwijzer voor Moderne Talen: Academische samenvatting

Een academische samenvatting is een beknopte weergave van een uitgebreidere wetenschappelijke tekst. De samenvatting heeft als doel de lezer in korte tijd in staat te stellen om te bepalen of en waarom een artikel, hoofdstuk of boek de moeite waard is om te lezen.

Een academische samenvatting is niet hetzelfde als een abstract. Een abstract is een beknopte weergave van de belangrijkste resultaten en conclusies van een onderzoek. Kenmerkend voor een academische samenvatting is dat deze laat zien wat de (argumentatie-)structuur van de tekst is, het inhoudelijke raamwerk van de redenering.

De samenvatting dient een lopend verhaal te zijn, dat geheel in je eigen woorden is geschreven. Het letterlijk overnemen van zinnen uit de originele tekst is dus niet toegestaan. Ook moet de tekst in goed verzorgd Nederlands of Engels geschreven zijn en begrijpelijk zijn voor een lezerspubliek dat de oorspronkelijke tekst niet kent.

Als student wordt er van je verwacht dat je in staat bent snel door te dringen tot de structuur en kernideeën van een tekst, en dat je daarvan kernachtig in je eigen bewoordingen verslag kunt doen. Een manier om dat te doen is door het schrijven van een samenvatting. Samenvatten is stilstaan om verder te komen. Het doel van de samenvatting bepaalt de plaatsen waar we moeten stilstaan en wat we op die plaatsen moeten zien. Wie studieteksten samenvat, doet dat vaak om met goed gevolg een tentamen te maken. Een goede samenvatting bereidt in dat geval voor op mogelijke tentamenvragen en antwoorden daarop. Een samenvatting kan echter ook andere functies hebben. Het kan zijn dat je de opdracht krijgt een tekst samen te vatten ter voorbereiding op een kritische discussie in de werkgroep. Of je maakt een samenvatting van een selectie van een tekst omdat je bepaalde gegevens wilt gebruiken bij het schrijven van een paper of eindwerkstuk.

Kort gezegd kan een samenvatting drie functies vervullen:

• Tekstontsluitend: dient ter oriëntatie op het teksttype, de hoofdthema’s en het theoretisch kader en is gericht op de globale inhoud van een tekst (geannoteerde bibliografie)
• Tekstvervangend: haalt op basis van een weloverwogen selectie de belangrijkste (sub)thema’s uit een tekst (uittreksel, tentamenvoorbereiding, leesverslag)
• Tekstbesprekend: kritisch leesverslag met een beargumenteerd eindoordeel (recensie, essay, eindwerkstuk, voorbereiding werkgroepdiscussie)

Het doel waarmee je een tekst bekijkt en de functie die een samenvatting vervult kunnen dus per vak(onderdeel) verschillen. (!) Kijk daarom, voordat je begint met lezen of samenvatten, eerst goed naar de opdracht.

De indeling van een academische samenvatting is vrijwel altijd hetzelfde. Het is, als je daar een goede reden voor hebt, toegestaan om af te wijken van de oorspronkelijke volgorde waarin de informatie door de auteur wordt gepresenteerd. Voor een samenvatting van een onderzoeksverslag geldt dat deze de volgende informatie moet bevatten:

• Onderzoeksvraag/(probleem)stelling
• Aanleiding/relevantie
• Theoretisch kader
• Methode
• Resultaten/argumenten
• Conclusie

De verschillende onderdelen van een samenvatting moeten duidelijk herkenbaar zijn. Deze worden hierna afzonderlijk besproken.

Onderzoeksvraag/(probleem)stelling

• Een goede samenvatting bevat een duidelijke onderzoeksvraag of (probleem)stelling die de auteur in deze tekst wil beantwoorden of bepleiten. Wat wordt er precies onderzocht? Wat is het specifieke fenomeen waar de auteur inzicht in wil geven? En eventueel: aan de hand van welke specifieke casus heeft hij of zij dat gedaan?

Aanleiding/relevantie

• In dit onderdeel van je samenvatting geef je een antwoord op de vraag waarom dit onderzoek is verricht. De onderzoeksvraag of probleemstelling is namelijk gekoppeld aan een fenomeen dat de schrijver maatschappelijk dan wel wetenschappelijk van belang vindt. Wat is de motivatie van de auteur? Op welke leemte bouwt deze (onderzoeks-)tekst voort?

Theoretisch kader

• Vervolgens maak je duidelijk binnen welk kader het onderzoek is gedaan. Vanuit welk theoretisch perspectief benadert de auteur het fenomeen? Welke wetenschappelijke theorieën of modellen gebruikt de auteur als uitgangspunt om het fenomeen te beschrijven, analyseren, interpreteren en verklaren?

Methode

• In deze paragraaf zet je uiteen op welke manier het onderzoek is uitgevoerd. Het is niet de bedoeling de methode tot in detail te bespreken. Het gaat om een beknopte beschrijving van de manier waarop de onderzoeker aan de hand van een wetenschappelijk gecontroleerde methode gegevens genereert, analyseert en interpreteert. Beperk je tot de voor dit onderzoek belangrijke aspecten zoals de samenstelling van het bronnencorpus (de belangrijkste informatiebronnen) en de gebruikte methode bij de analyse.

Resultaten/argumenten

• In dit onderdeel verwerk je de gevonden uitkomsten van het onderzoek. Het is niet nodig dat je in de samenvatting alle resultaten noemt. Beperk je ook hier tot de belangrijkste bevindingen of argumenten die relevant zijn voor het beantwoorden van de onderzoeksvraag dan wel het onderbouwen van de centrale stelling, én eventuele onverwachte resultaten.

Conclusie

• In ieder geval moet je hier het antwoord op de onderzoeksvraag formuleren en mag je geen nieuwe informatie in geven.

Eventueel: eigen mening

• Het kan, afhankelijk van de opdracht of de functie van de samenvatting, heel zinnig zijn een mening over de tekst/kwaliteit van het onderzoek te formuleren. Kun je je vinden in de manier waarop het onderzoek is uitgevoerd? Zijn de argumenten die de auteur gebruikt valide? Zorg wel dat je je oordeel over de tekst in een aparte paragraaf zet. In de samenvatting zelf dien je je te onthouden van oordelen en commentaar.

Het selecteren van de informatie die in de samenvatting moet komen, kan lastig zijn. Toch is dit erg belangrijk. Een aantal aspecten speelt hierbij een rol:

• Het doel waarmee, of de doelgroep – een hoger opgeleid lezerspubliek – waarvoor je de samenvatting schrijft.
• Het beschreven onderzoek moet met behulp van de informatie uit de samenvatting door een andere onderzoeker of lezer in grote lijnen gereconstrueerd kunnen worden. Dit betekent dat alle informatie die specifiek is voor dit onderzoek beschreven moet worden.
• De informatie moet weergegeven worden zoals deze in het oorspronkelijke artikel is beschreven. Dit betekent dat je geen eigen interpretatie van de informatie mag geven.
• Een probleem is dat in de wetenschappelijke tekst discussie en conclusie vaak door elkaar lopen. Het is niet de bedoeling dat je de discussie uit het oorspronkelijke onderzoeksartikel in de samenvatting opneemt.

Je woordkeus, zinsbouw en stijl zijn bij het schrijven van een samenvatting van een wetenschappelijk artikel van groot belang. Als stelregel geldt dat de tekst te begrijpen en prettig leesbaar moet zijn. Bovendien moet je taalgebruik aansluiten bij een hoger opgeleid/beoogd/ betrokken lezerspubliek. Vanzelfsprekend is teveel spreektaal of ongepast taalgebruik niet de bedoeling. Een ander belangrijk punt is het hanteren van de juiste wetenschappelijke stijl. De samenvatting dient in onpersoonlijke vorm geschreven te worden. Formuleringen moeten nauwkeurig zijn, dus termen als ‘allerlei’, ‘sommige’ en ‘een aantal’ kun je beter vermijden. Je tekst mag geen spelfouten bevatten en ook je grammatica moet in orde zijn. Let er ten slotte op dat je consequent bent in het gebruik van de werkwoordstijden.