NE2V13003 Letterkunde Nederlands III: Middeleeuwen (NL): Het vinden van handschriften en oude drukken

A Identificeer je fragment door in Google te zoeken (zoek aan de hand van het tekstgedeelte dat je op het fragment kunt lezen) en maak hier een Zotero-ingang voor aan.

B Zoek uit welke exemplaren van jouw tekst zijn overgeleverd. Selecteer ‘Manuscript’ om voor ieder exemplaar een Zotero-ingang te maken. Doe dit zowel voor handgeschreven als gedrukte exemplaren. Vul de volgende velden in:

1) Titel
2) Auteur
3) Datering
4) Archief
5) Locatie in archief

6) Extra

-In het geval van een handschrift: exacte plaats van het fragment in het boek (niet in pagina’s, maar in bladen, ofwel ‘folio’s’)

-In het geval van een gedrukt boek: de drukker en plaats van de drukker.

Bijvoorbeeld

1) Titel: bijvoorbeeld ->Lanceloet en het hert met de witte voet
2) Auteur: onbekend
3) Datering: tweede helft van de 13^e eeuw
4) Archief: Den Haag, Koninklijke Bibliotheek
5) Locatie in Archief: 129 A 10

6) Extra: plaats fragment in het boek: fol. 188r-190r/printer: Geraert Leeu, Gouda

C. Onderzoek uit of de overgeleverde exemplaren gedigitaliseerd zijn. Zo ja: noteer deze (als kopie, PDF of link) in Zotero.

Als je zoekt naar Middelnederlandse handschriften en oude drukken is het aan te raden om altijd meerdere zoekmachines en referentiemateriaal te raadplegen want:

- Een toenemend aantal teksten is gedigitaliseerd, maar niet alles is digitaal beschikbaar

- Inventarissen, catalogi en bibliografieën geven een overzicht van relevante bronnen, maar geve niet altijd direct toegang tot dit bronnen

- Grote zoeksystemen als WorldCat en Google zijn niet altijd toegerust op de specifieke zoekstrategie (beperkte mogelijkheden om te zoeken op provenance, drukker etc.)

Conclusie: combineer literatuuronderzoek en zoekmachines, ze vullen elkaar aan.

Exemplaren van Middelnederlandse handschriften en drukken worden bewaard in bibliotheken over de hele wereld. Je vindt ze in catalogi met informatie over handschriften en drukken in het Middelnederlands. Houd er rekening mee dat deze catalogi de werken meestal alleen beschrijven; ze verschaffen niet altijd toegang tot gedigitaliseerde exemplaren.

Ik heb een handschrift

Zoek in Bibliotheca Neerlandica Manuscipta & Impressa (BNM-I) of het e-book J. Deschamps, Middelnederlandse handschriften uit Europese en Amerikaanse bibliotheken, 1972.

Ik heb een oude druk

Zoek in Incunabula short title Catalogue (gedrukte boeken tot 1501), of Short Title Catalogue Netherlands (STCN)

Type in Google:

site:bnm-I.huygens.knaw.nl “titel van een Middelnederlandse tekst”, of

site:dbnl.nl “Middelnederlandse handschriften in Europese en Amerikaanse bibliotheken” AND “titel van Middelnederlandse tekst”

Vind een moderne editie van jouw Middelnederlandse tekst en zoek in de introductie van deze editie naar informatie over de overlevering van je tekst.

Doorzoek de Digitized Medieval Manuscript app of websites van de bibliotheken die een exemplaar in hun bezit hebben, zoals de universiteitsbibliotheken in Utrecht, Amsterdam of Nijmegen, of de nationale bibliotheken in Den Haag, Parijs of London. Deze bibliotheken hebben grote delen van hun collecties gedigitaliseerd.

Bijvoorbeeld

De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag heeft het enige overgeleverde exemplaar van een handschrift met de tekst Lancelot en het hert met de witte voet in haar bezit, zie https://www.kb.nl/themas/middeleeuwen/lancelotcompilatie)

Zoek op Google naar de collecties van handschriften en drukken in bibliotheken, bijvoorbeeld “Koninklijke Bibliotheek” AND “oude drukken”. Je kunt ook googelen op een verwijzing naar jouw handschrift of druk.

Een voorbeeld

Google “Koninklijke Bibliotheek” AND “129 A 10” om een gedigitaliseerde kopie te vinden van Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, 129 A 10 (het handschrift met het exemplaar van Lancelot en het hert met de witte voet).

De meeste oude en bijzondere drukken in de collectie van de universiteitsbibliotheek zijn te vinden in WorldCat, bijzonder materiaal van andere bibliotheken is hier ook te vinden. Bij zoeken in WorldCat let op:

• Voer een zoekterm in het zoekveld op de eerste pagina, waarna je een lijst met resultaten krijgt. In de linkerkolom kun je kiezen voor materiaalsoort "boek" of "gedrukt boek". Voor een gedigitaliseerde versie kies je "Te downloaden archiefmateriaal", onder 'Archiefmateriaal'.
• Wil je weten welke drukken de universiteitsbibliotheek heeft? Filter op bibliotheek en kies voor  "Utrecht University Library". Zorg dat het vakje  'Groepeer edities die bij elkaar horen" (bovenaan de pagina) uit staat. Nu zie je alleen het materiaal dat in de universitieitsbibliotheek beschikbaar is. 
• Wil je weten wat er in Nederland beschikbaar is? Klik bij het filter bibliotheek op "Bibliotheken in Nederland". Wil je weten welke bibliotheken een boek hebben klik op de titel en vervolgens onder het kopje "Beschikbaarheid controleren".

Voor advies over het zoeken naar oude drukken kijk in de  LibGuide Bijzonder Materiaal of de website van Bijzondere Collecties

In WorldCat kun je zoeken naar Utrechtse handschiften en handschriften bij andere bibliotheken. Dit kan op verschillende manieren:

• Voer een zoekterm in het zoekveld op de eerste pagina. Je krijgt een lijst met zoekresultaten. In de linker kolom staan alle filtermogelijkheden, je kan bijvoorbeeld zoeken op jaar. Let op: handschriften hebben in WorldCat geen eigen "materiaalsoort": ze worden soms aangeduid als "gedrukt boek" en soms als "muziek"
• Als je zoekt naar Utrechtse handschriften voer dan altijd de zoektermen "UBU" en "hs" in de zoekbalk in. Je kunt filteren door bij bibliotheek alleen "Utrecht University Library" aan te vinken.

Voor een uitgebreid advies over het zoeken naar handschriften in de UU collectie ga naar de LibGuide Bijzonder Materiaal.