Inleiding Letterkunde/Literatuurwetenschap: Zoektermen

De zoektermen die je gebruikt zijn cruciaal voor een goed zoekresultaat. Het is zeer aan te bevelen vooraf zo uitputtend mogelijk termen te verzinnen waarop je zou kunnen zoeken. Achteraf blijkt vaak dat slechte zoekresultaten te wijten zijn aan verkeerde, te algemene, te specialistische of te weining zoektermen.

1. Welke trefwoorden komen als eerste in je op wanneer je aan je onderwerp denkt? Noteer deze
2. Gebruik Wikipedia, vakmatige encyclopedieën en reeds gevonden literatuur om de belangrijkste begrippen bij een onderwerp te achterhalen
3. Denk "in termen van" het te vinden stuk: bedenk hoe datgene wat je zoekt, verwoord zal zijn (en in welke taal het staat) in het stuk dat je hoopt te vinden.
4. Denk aan de verschillende soorten zoektermen: synoniemen, vertalingen, bredere en smallere termen etc..
5. Corrigeer je zoektermen een paar keer naar aanleiding van wat je ziet in de zoekresultaten. Zo krijg je een grotere 'vangst' en minder 'bij-vangst' van niet-relevante stukken.
6. Maak gebruik van hulpmiddelen die in veel zoeksystemen beschikbaar zijn (suggesties, indextermen, thesaurus e.d.)

Uitgaande van een eerste zoekterm kun je meer termen bedenken door het onderstaande schema zo ver als mogelijk in te vullen. Met woordvarianten wordt bedoeld enkelvoud/meervoud, zelfstandig/bijvoeglijk gebruikt en werkwoordsvervoegingen, bijvoorbeeld: migration, migrations, migrate, migrating, migrated. En dan heb je ook nog afkortingen (CAD / Computer Aided Design). Er zijn geen zoekmachines die automatisch op al deze varianten zoeken. Veel professionele systemen ondersteunen wel afbreken op de door alle varianten gedeelde stam van het woord, vaak met een asterisk. In dit geval dus: migrat*.

Naast Engels en Nederlands zijn nog andere talen van belang: voor sommige vakgebieden (uiteraard talen, cultuur, maar ook filosofie en theologie) en voor sommige onderwerpen en gebieden (Latijns-Amerika, Franstalig Afrika). Voor sommige vakken (biologie, geneeskunde) zijn ook Latijnse termen van belang

Los van al deze termen die samenhangen met je hoofdterm kun je ook nog termen bedenken die op een of andere manier je onderwerp verder inkaderen:

• personen of organisaties die iets met je onderwerp te maken hebben
• termen die een precisering in de tijd, ruimte (periodes, eeuwen, plaatsnamen, landen) aanduiden
• termen die een bepaalde wetenschappelijke benadering, stroming of methode aanduiden

Als je in een zoekactie meer dan één zoekterm gebruikt, zoeken de meeste zoekmachines naar documenten waar alle genoemde termen in voorkomen. Wil je zoektermen op een andere manier combineren? Dan moet je dat zelf aangeven met zogenaamde operatoren. Deze manier van zoeken wordt ook wel Booleaans zoeken genoemd (naar George Boole). 

De operatoren die je meestal kunt gebruiken zijn:

• AND: beide termen moeten voorkomen. Voorbeeld: mode AND Nederland.
• OR: minimaal één van de termen moet voorkomen. Voorbeeld: mode OR trend OR hype
• NOT: de term mag niet voorkomen. Voorbeeld: mode NOT kleding
• "...  ...": termen moeten samen en in exact deze volgorde voorkomen. Voorbeeld: "Franse revolutie"
• * : door een asterisk achter de 'stam' van een woord te plaatsen zoek je op alle mogelijke uitgangen. Voorbeeld: govern* om in één keer te zoeken naar government, governments, governed, governance, governmental enz.(werkt niet in Google)
• Wild cards: bijvoorbeeld een vraagteken (?) kan gebruikt worden in plaats van een onbekend karakter. Voorbeeld: labo?r geeft resultaten met zowel labor als labour; of : wom?n  geeft resultaten met zowel woman als women. Wees wel alert, wildcards kunnen per zoeksysteem anders zijn of anders werken.

LET OP! Operatoren en de betekenis van operatoren kunnen verschillen per zoeksysteem. Bijvoorbeeld in Google (Scholar) zijn alle zoekwoorden automatisch gekoppeld met AND behalve als je bewust OR (met hoofdletters!) typt en kun je er niet trunceren. En in Scopus gebruik je AND NOT in plaats van NOT.