Pedagogische Wetenschappen: Zoeken

Als je eenmaal weet in welke zoeksystemen je wil gaan zoeken kun je daadwerkelijk aan de slag met je zoektocht naar geschikte bronnen. Hierbij kun je diverse zoekmethodes gebruiken.

Als je eenmaal zoekresultaat hebt bij een zoekactie kan het gebeuren dat je te veel of te weinig resultaten vindt. Je kunt dan een aantal technieken gebruiken om het zoekresultaat aan te passen. 

In de drie boxen hiernaast vind je technieken die je kunt gebruiken bij het zoeken naar geschikte literatuur en het optimaliseren van je zoekresultaat.

1. een algemeen overzicht van 1a. zoektechnieken en 1b. zoekmethodes en wat te doen bij te veel of te weinig zoekresultaat

2a. zoektermen combineren, oftewel zoeken met AND, OR en NOT, plus 2b. Meerdere operatoren tegelijk gebruiken

3. extra informatie over zoektermen afbreken op de stam om in één keer meer variaties te vinden: trunceren

• Zoek je wel op de juiste termen? Bekijk artikelen die je wel hebt gevonden en zoek naar de termen die daar gebruikt zijn (bijv in de tekst of als trefwoord). Je kunt ook in wikipedia, social media of nieuwsberichten kijken naar termen die gebruikt worden voor je onderwerp

• Zoek je wel in de taal van de database (meestal Engels) en gebruik je wel de juiste vertaling?

• Zoek je wel in de juiste database? Als je op zoek bent naar een economisch verband zul je dat niet zo snel vinden in bijvoorbeeld een psychologische database als PsycINFO.

• Zoek eerst op zo ruim mogelijke termen en beperk je dan later op de begrippen uit je zoekresultaat die voor jou van toepassing zijn

• Maak gebruik van de zoekmethodes sneeuwbal zoeken of citatiezoeken vanuit een geschikt artikel.

• Maak gebruik van de opties die sommige zoeksystemen je bieden zoals (auteurs)trefwoorden, related terms, thesauri ((vakspecifieke) overzichten van hoe vaktermen met elkaar samenhangen)

* (of soms ?) Door een asterisk achter de 'stam' van een woord te plaatsen ('trunceren') zoek je op alle mogelijke varianten waarin de woordstam gevolgd wordt door één of meer letters.
Bijvoorbeeld:
behavio* om in één keer te zoeken naar behaviour, behavior, behavioural, behavioral, behaviorism, ...
govern* zoekt op : government, governs, governmental etc.

• Booleaans zoeken: combineren en uitsluiten met AND, OR, NOT en soms ook NEAR (voor uitleg zie box 2. Zoektermen combineren)
• Exact phrase: zoeken op exacte woordcombinatie met "...  ..."
• Trunceren: zoeken met de stam van een groep woorden, doorgaan met een asterisk: bv. biolog* (voor uitleg zie box 3.Trunceren)
• Thesauri gebruiken: (vakspecifieke) overzichten van hoe vaktermen met elkaar samenhangen
• Veldspecifiek zoeken: aangeven dat je termen in een bepaald deel van de publicatie moeten voorkomen (titel, samenvatting, auteursnaam)
• Filters en 'limits' gebruiken: beperken van je resultaatset door publicaties met bepaalde kenmerken te selecteren of juist uit te sluiten (taal, publicatiejaar etc.)

Opbouw van je zoekactie:

• Breed of smal beginnen en vervolgens inzoomen dan wel uitzoomen
• Heen en weer gaan tussen je gebruikte zoektermen en je zoekresultaat om dit te verbeteren
• Te weinig resultaten? > Minder en bredere termen, trunceren, OR ipv AND, andere bron/zoeksysteem.
• Te veel resultaten? > Meer en specifiekere termen, exact phrase, AND ipv OR, filters (op bv. jaar of documenttype)

In de speciale  LibGuide Zoekstrategie lees je meer over zoekmethodes en zoektechnieken.

​Systematisch zoeken is met zelfgekozen zoektermen gaan zoeken in zoekmachines of databases die literatuur op een bepaald vakgebied (of in meerdere/alle vakgebieden tegelijk) doorzoekbaar maken (maar let op niet altijd zijn die bronnen ook voor jou toegankelijk), met de bedoeling zo veel mogelijk literatuur op dat onderwerp te vinden. 

Sneeuwbalmethode: je zoekt op basis van een geschikt artikel dat je al gevonden hebt. Dus je zoekt bijvoorbeeld andere artikelen van diezelfde auteur of op trefwoorden die je in dat artikel tegen komt. Meest voorkomend is het zoeken in de literatuurlijst van een artikel dat je als geschikt beoordeeld hebt. Dit sneeuwbalzoeken gaat terug in de tijd naar oudere publicaties.

Citatiezoeken: hierbij zoek je bij een artikel op in welke andere artikelen dit artikel geciteerd wordt, bekijk je die artikelen en ga je (indien mogelijk) ook daarvan kijken wie dit artikel geciteerd heeft, etc. Dan ga je vooruit in de tijd naar nieuwere artikelen. Hou er wel rekening mee dat een recent gepubliceerd artikel nog geen of weinig citaties kan hebben. Citatiezoeken doe je in speciale citatieindexen als Web of Science en Scopus, maar het kan ook in Google Scholar.

Zoek meer artikelen van dezelfde auteur: een auteur publiceert vaker over hetzelfde onderwerp. Zoek de auteur eens op in verschillende databases of in Google (profielpagina, ResearchGate).

Als je in een zoekactie meer dan één zoekterm gebruikt zoeken bijna alle zoeksystemen naar documenten waar alle genoemde termen in voorkomen. Wil je iets anders dan moet je dat zelf aangeven met zogenaamde operatoren (het zgn Booleaans zoeken)

De operatoren die je meestal kunt gebruiken zijn:

AND: alle termen moeten voorkomen. Hiermee combineer je verschillende aspecten van je onderwerp.
Voorbeeld:
televisiekijken AND gedragsstoornissen AND kinderen

OR: minimaal één van de termen moet voorkomen. Hiermee kun je verschillende varianten en woordvormen van één aspect van je zoekvraag combineren.
Voorbeeld:
youth OR youngsters OR adolescents OR ...
husband OR partner OR spouse OR ...
woman OR women OR female OR ...

NOT (of ook wel AND NOT): de term mag niet voorkomen (liever niet te vaak gebruiken, je kunt niet altijd overzien wat je allemaal uitsluit).
Voorbeeld:
mode NOT kleding

"...  ...": termen moeten in exact deze volgorde voorkomen.
Voorbeeld:
"social media"

LET OP! Operatoren en de betekenis van operatoren kunnen verschillen per database.

Net zoals in wiskundige vergelijkingen is het mogelijk om operatoren te combineren. In het kort komt het er op neer dat je alle zoektermen (synoniemen, spelwijzen, afkortingen etc) die bij één bepaald onderdeel van je zoekvraag horen onderling combineert met OR en tussen haakjes bij elkaar zet, bijvoorbeeld:
(youth OR adolescents OR children)
Deze verzameling termen kan je dan weer met een AND relatie koppelen aan een andere verzameling of term, bijvoorbeeld:
(youth OR adolescents OR children) AND (dyslexia OR "reading disorder")

Achter de schermen:
In de zoekstring ‘youth OR adolescents AND poverty’ zal het systeem zoeken op het woord ‘youth’ of de combinatie ‘adolescents AND poverty’. Terwijl als je haakjes gebruikt zoals bij ‘(youth OR adolescents) AND poverty’ het systeem zal zoeken op zowel ‘youth AND poverty' als 'adolescents AND poverty'.

De volgende stap is het evalueren van de gevonden resultaten

• Maak je onderwerp minder specifiek (social media ipv Twitter). Of misschien is het onderwerp te recent (nog geen wetenschappelijke publicaties te vinden) of juist te plaatselijk (alleen in Nederland)?
• Kijk of je de juiste spelling hebt gebruikt, zoek je wel in het Engels?
• Kijk in al gevonden artikelen, wikipedia of bijv.  nieuwsberichten  of er nog andere zoektermen (vaktermen, begrippen, synoniemen) zijn die in jouw vakgebied gebruikt worden voor (ongeveer) hetzelfde onderwerp? Die kan je combineren met OR, dan krijg je zowel titels met de ene zoekterm als titels met de andere zoekterm (bijvoorbeeld:  youth OR adolescents OR young adults). Vind je later nog meer geschikte termen dan kun je die weer toevoegen.
• Een andere optie is trunceren op de stam van een woord (zie de box Trunceren)
• Gebruik meerdere zoeksystemen. Ze zijn allemaal anders. De een bevat meer artikelen of boeken dan de andere of ze richten zich op een bepaalde (deel)discipline die ook interessant kan zijn voor je zoekvraag (bijv. criminologie of economie).
• Gebruik een andere zoekmethode: sneeuwbalzoeken of citatiezoeken (zie hiernaast)

• Je kunt je onderwerp nog verder afbakenen. Dit is afhankelijk van je zoekvraag uiteraard, je kunt je misschien beperken tot een deelonderwerp (bijv. vandalisme ipv criminaliteit), geslacht, leeftijd of etniciteit.
• Let er goed op dat je je zoektermen combineert met AND (de ene term ÉN OOK de andere term). Dan zoek je op het vóórkomen van meerdere zoektermen tegelijkertijd in één document en krijg je niet artikelen die maar 1 van de gevraagde zoektermen bevatten
• Daarnaast kun je gebruik maken van de filters in een zoeksysteem zoals beperken in tijd (publicaties vanaf jaar xxxx) of documenttype (alleen artikelen), subject area (bijv social sciences, psychology) of taal (alleen Engels).
• Je kunt ook zoekwoorden tussen aanhalingstekens zetten. Als je zoekt op “Social media” tussen aanhalingstekens dan vind je dus alleen publicaties die ook echt exact deze beide zoekwoorden in deze combinatie bevatten.