Zoekstrategie: Hoe zoek ik?

Veel zoekmachines houden tijdens een sessie je zoekacties bij in een zoekgeschiedenis (Search History). Dit helpt je om:

• overzicht houden van waar je allemaal precies naar hebt gezocht, zodat je geen dubbel werk doet,
• een eerdere zoekactie terug te vinden,
• snel te vergelijken wat verschillende zoekacties opleveren,
• systematisch te werken door eerst op losse termen te zoeken en daarna de resultaten van je zoekgeschiedenis te combineren met AND, OR en NOT.

Let wel op: als je je zoekgeschiedenis ook na het afsluiten van je browsersessie wilt behouden moet je een (eigen) account aanmaken in het betreffende zoeksysteem, dat is bijna altijd gratis.

Als je een publicatie zoekt waarvan je al gegevens hebt dan noemen we dat een "known item search" (bijvoorbeeld verplichte literatuur bij een cursus). Je wilt dan zo snel en eenvoudig mogelijk de volledige tekst van de publicatie vinden of, als dat niet lukt, meer informatie over de publicatie achterhalen.

Zoek voor het snelste resultaat in een zo groot mogelijk zoeksysteem zoals Google Scholar met UBUlink, WorldCat, Scopus of Web of Science. Vaak volstaat zoeken op een complete titel van een boek of artikel. Is de titel of auteursnaam te algemeen zoek dan op een combinatie van bekende gegevens.

Je hebt een zo specifiek mogelijke zoekvraag bedacht en je hebt een aantal goede zoektermen om je zoektocht mee te beginnen. Je weet ook al welke zoeksystemen je gaat gebruiken. 

Nu moet je alleen nog weten hoe je die zoeksystemen moet gebruiken. Je kunt verschillende zoekmethodes- en technieken toepassen.

​Sneeuwbalmethode: je zoekt op basis van een geschikt artikel dat je al gevonden hebt. Dus je zoekt bijvoorbeeld andere artikelen van diezelfde auteur of op trefwoorden die je in dat artikel tegen komt. Meest voorkomend is het zoeken in de literatuurlijst van een artikel dat je als geschikt beoordeeld hebt. Dit referentiezoeken gaat terug in de tijd naar oudere publicaties.

Citatiezoeken: hierbij zoek je op bij een geschikt artikel of dit geciteerd is en, zo ja, bekijk je die artikelen en ga je (indien mogelijk) ook van die artikelen kijken wie dit artikel geciteerd heeft, etc. Voor citatiezoeken moet je een citatiedatabase gebruiken zoals Web of Science of Scopus of je kunt zoeken in Google Scholar. Met deze methode ga je vooruit in de tijd naar nieuwere artikelen. Hou er dan wel rekening mee dat een recent gepubliceerd artikel waarschijnlijk nog geen of weinig citaties heeft.

Systematisch zoeken: je zoekt op basis van (gecombineerde) zoektermen in zoekmachines die literatuur op een bepaald vakgebied (of alle vakgebieden) doorzoekbaar maken (ongeacht de beschikbaarheid), met de bedoeling zo veel mogelijk literatuur over dat onderwerp te vinden. Je kunt hierbij uitbreiden (zoektermen die je tegen komt toevoegen) en beperken (zoektermen laten vervallen of limiteren op bijv. publicatiejaar). Bij systematisch zoeken kun je gebruik maken van meerdere zoektechnieken.

Als je in een zoekactie meer dan één zoekterm gebruikt, zoeken de meeste zoekmachines naar documenten waar alle genoemde termen in voorkomen. Wil je zoektermen op een andere manier combineren? Dan moet je dat zelf aangeven met zogenaamde operatoren. Deze manier van zoeken wordt ook wel Booleaans zoeken genoemd (naar George Boole). 

De operatoren die je meestal kunt gebruiken zijn:

• AND: beide termen moeten voorkomen. Voorbeeld: mode AND Nederland.
• OR: minimaal één van de termen moet voorkomen. Voorbeeld: mode OR trend OR hype
• NOT: de term mag niet voorkomen. Voorbeeld: mode NOT kleding
• "...  ...": termen moeten samen en in exact deze volgorde voorkomen. Voorbeeld: "Franse revolutie"
• * : door een asterisk achter de 'stam' van een woord te plaatsen zoek je op alle mogelijke uitgangen. Voorbeeld: govern* om in één keer te zoeken naar government, governments, governed, governance, governmental enz. (werkt niet in Google)
• Wild cards: bijvoorbeeld een vraagteken (?) of hekje (#) kan gebruikt worden in plaats van een onbekend karakter. Voorbeeld: labo?r geeft resultaten met zowel labor als labour; of : wom#n  geeft resultaten met zowel woman als women. Wees wel alert, wildcards kunnen per zoeksysteem anders zijn of anders werken.

Je kunt operators combineren, net zoals in wiskundige vergelijkingen.  ‘AND’ gaat voor, behalve als je haakjes gebruikt om woorden die bij elkaar horen te groeperen:
(youth OR adolescents OR "young adults") AND (bulli* OR bully*)

LET OP! Operatoren en de betekenis van operatoren kunnen verschillen per zoeksysteem. 

Als je te veel resultaten hebt om allemaal te gebruiken/bekijken kun je:

• Specifieker zoeken met specifiekere termen;
• Een extra inhoudelijk aspect aan je zoekvraag toevoegen (met AND);
• Zoeken beperken tot bepaalde publicatiejaren;
• De sorteervolgorde aanpassen: bekijk of je zoeksysteem op relevantie kan sorteren, of probeer ook eens te sorteren op publicatiejaar of aantal citaties;
• Zoeken in een (onderwerpsgerelateerde) database die beter past bij je zoekvraag.

• Booleaans zoeken: combineren en uitsluiten met AND, OR, NOT
• Exact phrase: zoeken op exacte woordcombinatie
• Trunceren: zoeken met de gemeenschappelijke stam van een groep woorden
• Maskeren / wildcards: een of meer tekens waarvan je niet zeker bent vervangen door een symbool (database afhankelijk)
• Trefwoorden van auteurs of van de makers van een zoeksysteem gebruiken
• Thesauri gebruiken: (vakspecifieke) overzichten van hoe vaktermen met elkaar samenhangen
• Veldspecifiek zoeken: aangeven dat je termen in een bepaald deel van de publicatie moeten voorkomen (titel, samenvatting, auteursnaam)
• Filters en 'limits' gebruiken: beperken van je resultaat door alleen publicaties met bepaalde kenmerken te selecteren (taal, publicatiejaar etc.)

Als je te weinig resultaten krijgt, kun je:

• Controleren of al je termen wel correct gespeld zijn;
• Minder specialistische termen gebruiken;
• Je zoekvraag verbreden door alternatieven voor je zoektermen toe te voegen in een OR relatie (bijvoorbeeld: segregation OR discrimination);
• Je zoekvraag verbreden door woordvarianten mee te nemen: ofwel in een OR-relatie (bijvoorbeeld: segregation OR segregated) ofwel door je zoektermen af te breken op de woordstam (trunceren) als de zoekmachine dat ondersteunt (bijvoorbeeld: segregat*);
• Je zoekvraag verbreden door een aspect/variabele er uit weg te laten;
• Je zoektermen aanpassen of aanscherpen door gebruik te maken van het trefwoordensysteem c.q. de thesaurus van een specifieke zoekmachine / database;
• Andere zoeksystemen gebruiken.