Skip to Main Content
Universiteitsbibliotheek – LibGuides

Bijzonder Materiaal: Oude en bijzondere drukken

Introductie

De oude en bijzondere drukken van de Universiteitsbibliotheek Utrecht bevinden zich in diverse goed geklimatiseerde depots. Desgewenst kun je de documenten aanvragen en inzien in de Leeszaal Bijzondere Collecties op de zesde verdieping van de Universiteitsbibliotheek Uithof.

Zoeken naar Pamfletten en brochures

Pamfletten en brochures zijn te vinden via de gedrukte catalogus van Utrechtse pamfletten en de geannoteerde catalogi van andere grote verzamelingen (Knuttel etc.). Ook is een kaartsysteem beschikbaar voor Nederlandse, voornamelijk 18de-eeuwse pamfletten (catalogus Kloosterboer) voorzover deze niet voorkomen in de gedrukte pamflettencatalogi. Een groot deel van de pamfletten is ook full text beschikbaar.

Overzicht van deelcollecties

Voor een totaalbeeld van de vele deelcollecties binnen de Utrechtse Bijzondere Collecties kun je de website van het Digitaal Repertorium raadplegen. Dit Repertorium geeft een overzicht van en een inzicht in de thematische (deel)collecties van de Utrechtse Universiteitsbibliotheek, voor zover ze duidelijk als zelfstandige collectie getraceerd kunnen worden, doordat ze zijn bijeengeplaatst en/of apart zijn ontsloten via een eigen catalogus, inventaris of standlijst. Ze bestrijken vrijwel alle gebieden van wetenschap. Het gaat om handschriften, gedrukte werken en kaarten, historisch en recent materiaal. Het merendeel betreft de humaniora, vanouds de gebieden waar handschriften en gedrukte werken de belangrijkste bronnen vormen.

Hoe zoek ik naar oude en bijzondere drukken?

Zoeken in Worldcat

De oude en bijzondere drukken in het bezit van de Universiteitsbibliotheek Utrecht zijn voor het grootste gedeelte opgenomen in Worldcat. Hierin kunt u niet alleen zoeken in het eigen Utrechtse bezit, maar ook in dat van van andere bibliotheken. Er bestaan meerdere manieren om via Worldcat te zoeken naar oude en bijzondere drukken:

  • Gebruik zoektermen in de zoekbalk van het beginscherm. Een lijst met resultaten (titels) volgt. In de linkerkolom kunt u vervolgens bij 'Format' kiezen voor 'Book' en eventueel 'Print book'. Voor een gedigitaliseerd gedrukt werk klikt u op vooralsnog op 'Downloadable archival material', onder 'Archival material'.
  • Wilt u weten wat er specifiek in de Universiteitsbibliotheek Utrecht aan oude en bijzondere drukken aanwezig is? Kies dan bij 'Library' voor 'Utrecht University Library'. Zorg er daarbij voor dat het vinkje 'Group related editions' (onder 'Search Tools') uit staat. De zoekresultaten beperken zich vervolgens alleen tot het materiaal in de Universiteitsbibliotheek Utrecht. Wilt u meer informatie over een titel? Klik dan op de titel en vervolgens op 'Description'.
  • Wilt u weten wat er in Nederland aanwezig is? Kies dan bij 'Library' voor 'Libraries in The Netherlands'. Om te weten in welke bibliotheek een bepaalde titel zich bevindt, klik op de desbetreffende titel en vervolgens op 'Availability'.
  • U kunt ook kiezen voor de optie 'Advanced Search' en vervolgens op dezelfde manier de zoekresultaten inperken.

Zoeken op deelcollecties en onderwerp

Van enkele (thematische) deelcollecties zijn catalogi beschikbaar in de Leeszaal Bijzondere Collecties: aan de hand hiervan kunnen delen van de collectie gericht op onderwerp worden doorzocht. Deze deelcollecties zijn:

  • Pamfletten: deze kunnen gezocht worden via de gedrukte catalogus van Utrechtse pamfletten en de geannoteerde catalogi van andere grote verzamelingen (Knuttel etc.). Ook is een kaartsysteem beschikbaar voor Nederlandse, voornamelijk 18de-eeuwse pamfletten (catalogus Kloosterboer) voorzover deze niet voorkomen in de gedrukte pamflettencatalogi. Een groot deel van de pamfletten is ook full text beschikbaar.
  • Brochures uit de 19de en het begin van de 20ste eeuw: dit is een verzameling van vooral politieke, historische en theologische geschriften. Er is een kaartsysteem beschikbaar. De titels worden momenteel ingevoerd in de catalogus.
  • Gregorius-collectie: deze is beschreven in een kaartcatalogus die de tijdschriften en katholieke en protestantse liedboeken ontsluit. Voor meer informatie kunt u zich wenden tot de balie van Bijzondere Collecties.

Van de meeste andere deelcollecties zijn catalogi beschikbaar in gedrukte vorm of op microfiche. Ook deze vindt u in de Leeszaal Bijzondere Collecties. Zie voor een overzicht van deze deelcollecties het Digitaal Repertorium.

Gedigitaliseerde oude en bijzondere drukken

Een steeds groter deel van de collectie oude en bijzondere drukken van de Universiteitsbibliotheek Utrecht wordt gedigitaliseerd en is online beschikbaar.

Deze documenten zijn daarmee 24/7 beschikbaar en zo uitstekend geschikt voor gebruik in onderwijs en onderzoek. Er zijn twee manieren om na te gaan of een werk digitaal beschikbaar is:

  • Via de Worldcat-catalogus. Vink na het invullen van de gewenste zoektermen 'Utrecht University Library' (onder 'Library') en 'Downloadable archival material' (onder 'Format' en vervolgens 'Archival material') aan. Wilt u verder zoeken naar andere gedigitaliseerde oude en bijzondere drukken van de Universiteitsbibliotheek Utrecht, dan vinkt u 'Keep selections for next search' (Onder 'Selected Filters') aan. U kunt vervolgens de door u gewenste zoektermen invullen, waarna het zoeken zich beperkt tot het gedigitaliseerde materiaal in het bezit van de Universiteitsbibliotheek Utrecht. Klik vervolgens op 'View eBook'. U komt op een website waar u het document kunt bestuderen. U kunt bladeren door boeken en meerbladige handschriften en naar bepaalde pagina's gaan. Ook vindt u hier vaak wetenschappelijke commentaren op de documenten. Alle documenten kunt u met behulp van een viewer tot in detail bekijken. Overigens staat in Worldcat bij de beschrijving van het originele fysieke document ook steeds een link naar de gedigitaliseerde versie opgenomen; klik daarvoor op 'View eBook'.
  • Via de browser voor gedigitaliseerd materiaal van de Bijzondere Collecties. U kunt met Ctrl f(ind) op woorden uit de titel zoeken.

Op de website van Bijzondere Collecties is voorts een digitale tentoonstelling van in Utrecht gedrukte incunabelen opgenomen. Hier treft u een overzicht van de vroegste in Utrecht gedrukte boeken uit het bezit van de Universiteitsbibliotheek Utrecht.

Publicaties over Bijzondere Collecties

Hoe krijg ik het in handen?

De oude en bijzondere drukken van de Universiteitsbibliotheek Utrecht kunt u inzien in de Leeszaal Bijzondere Collecties. Deze documenten zijn via de Worldcat-catalogus aan te vragen.

Aangevraagd materiaal ligt zeven dagen voor u klaar bij de balie van de afdeling Bijzondere Collecties. Wilt u dat het materiaal langer voor u wordt vastgehouden? Overleg dan even met het baliepersoneel.

Niet alle oude en bijzondere drukken zijn zonder meer in te zien. Speciale toestemming van een conservator is vereist voor raadpleging van materiaal dat zeer kwetsbaar of kostbaar is. Ook is het mogelijk dat bijzonder materiaal zich elders in bruikleen bevindt of wordt gerestaureerd.

Filmpje digitalisering Bijzondere Collecties

Handboekerij

Op de zesde verdieping van de Universiteitsbibliotheek bevindt zich naast de leeszaal Bijzondere Collecties en Kaartenzaal de handboekerij van Bijzondere Collecties. Hier kun je referentiewerken met betrekking tot handschriften, oude en bijzondere drukken, kaarten en atlassen en archiefcollecties raadplegen. Een deel van de handboekerij is uitleenbaar.

Voor een overzicht van de rubrieken zijn PDF's per materiaalsoort beschikbaar: