Zoekstrategie: Welke zoeksystemen gebruik ik?

De selectie- en opnamecriteria van een bepaald zoeksysteem kunnen iets zeggen over de basiskwaliteit van de bronnen die je er in vindt.

1. Advies van een content selection & advisory board: Sommige zoeksystemen nemen bronnen op, op basis van het advies van een groep experts. Scopus, maar ook Web of Science, zijn hier een voorbeeld van.
2. Citaties: Citaties kunnen gezien worden als een criterium voor kwaliteit. In bijvoorbeeld Web of Science wordt de hoeveelheid citaties van een tijdschrift gebruikt als een van de selectie- en opnamecriteria.
3. Peer reviews:  zoeksystemen kunnen besluiten alleen bronnen op te nemen die peer reviewed zijn. De meeste wetenschappelijke zoeksystemen hanteren dit criterium. Bij peer review worden artikelen (blind) voorgelegd aan deskundigen, nog voor publicatie. Op die manier wordt een minimale wetenschappelijke kwaliteit gegarandeerd. Het betekent echter niet dat artikelen uit peer reviewed bronnen altijd beter zijn dan die zonder peer review.
4. Relevantie: bibliotheekcatalogi en vakspecifieke zoeksystemen nemen bronnen op vanwege hun relevantie voor onderwijs en onderzoek binnen het betreffende instituut of vakgebied.
5. Technische criteria: diverse zoeksystemen gebruiken technische voorwaarden om bronnen op te nemen. Google Scholar bijvoorbeeld maakt gebruik van een geautomatiseerd systeem dat op basis van verschillende elementen teksten herkent als wetenschappelijk.

​Welke zoeksystemen passen het beste bij je onderwerp? Welke handige, betrouwbare, aanbevolen websites zijn er?

De Universiteitsbibliotheek Utrecht biedt overzicht en toegang tot diverse globale zoeksystemen. Bekijk ook per vakgebied een overzicht met zoeksystemen . Lees de korte beschrijvingen en kies het systeem dat het beste bij jouw zoekvraag past.

• de dekking: welk materiaal wordt ontsloten:
  • welke jaren?
  • welke talen?
  • welke soorten publicaties (tijdschrift, boeken, web)?
    • alles van die publicaties (bv ook de book reviews die in een tijdschrift staan en bv. ook losse hoofdstukken van boeken)?
  • welke van een bepaalde soort (welke tijdschriften precies)?
• de diepte van indexering: zoek je:
  • alleen in titelwoorden en auteur?
  • ook in trefwoorden die de auteur heeft toegevoegd?
  • ook in de samenvattingen?
  • gewoon in de volledige tekst?
  • ook nog in bepaalde door de makers van de database toegevoegde trefwoorden?
• de (relevantie)ordening: in welke volgorde worden de resultaten weergegeven:
  • op basis van publicatiedatum (nieuwste eerst of juist oudste eerst)
  • op basis van frequentie (hoe vaker een zoekterm voorkomt in een bron, hoe hoger die komt te staan in de resultatenlijst)?
  • op basis van het aantal citaties?
  • op basis van populariteit (hoe meer een bron bekeken is hoe hoger het komt in de lijst)?
  • maakt het uit op welke plek je zoektermen voorkomen in de bron (bijv titelwoorden zijn belangrijker dan woorden uit de tekst)?
  • in een mengvorm van bovenstaande kenmerken
• de zoekvelden: de meeste zoekmachines laten je kiezen in welke velden je zoekt, maar verschillen soms in de keuzes die ze aanbieden.  Zoekmachines voor tijdschriftartikelen zoeken vaak standaard op titel/abstract (samenvatting)/trefwoorden. In advanced search heb je meer keuzemogelijkheden.
• de standaard afhandeling van je zoektermen
  • moeten alle termen voorkomen, of is het ook goed als bijvoorbeeld drie van de vier zoektermen voorkomen?
  • worden automatisch verwante termen meegenomen?
  • worden automatisch termen die sterk op je zoektermen lijken meegenomen?
  • worden automatisch termen met alleen een net iets andere uitgang meegenomen (bijv enkelvoud/meervoud of vervoegingen)?
  • hoe interpreteert de zoekmachine het als je je termen tussen dubbele aanhalingstekens zet ("exact phrase")?
• vindt er ontdubbeling plaats van (zeer sterk gelijkende) zoekresultaten?

Er zijn diverse typen zoeksystemen die verschillen in de mate van wetenschappelijke betrouwbaarheid.

1. ​Algemene bibliografische databases: wetenschappelijk betrouwbaar
   • ​​Er zijn algemene bibliografische databases (Scopus en Web of Science) die enkel wetenschappelijk materiaal en peer reviewed artikelen bevatten in alle disciplines.
2. Vakspecifieke bibliografische databases: wetenschappelijk​ betrouwbaar
   • ​Vakspecifieke bibiografische databases (bv. PsycInfo en PubMed) proberen wetenschappelijk materiaal in een vakgebied zo breed mogelijk doorzoekbaar te maken.
3. Grote hybride, globale zoeksystemen: geen zekerheid over wetenschappelijk niveau​
   • Overkoepelende zoeksystemen zoals Google Scholar zijn minder betrouwbaar op het gebied van wetenschappelijke kwaliteit, omdat de selectiecriteria vrij grof en deels technisch van aard zijn. Ook zijn hier erg veel bronnen en databases in opgenomen waardoor er totaal geen zekerheid over het wetenschapppelijk niveau is.
4. Universitaire bibliotheekcatalogi: wetenschappelijk relevant
   • Materiaal in universitaire bibliotheekcatalogi is opgenomen vanwege de relevantie voor onderwijs en onderzoek van de betreffende universiteit. Daar kunnen dus ook populair wetenschappelijke en niet-wetenschappelijke bronnen tussenzitten die wel relevant zijn.​

Bij globale zoeksystemen waarin allerlei soorten materiaal zijn samengebracht is het extra lastig te begrijpen waarom je bepaalde resultaten krijgt.

Dit geldt zeker voor Worldcat, maar in mindere mate ook voor Google Scholar. Het komt voor dat makers van zoekmachines en catalogi een deel van hun materiaal verrijken (met bijvoorbeeld doorzoekbare inhoudsopgaven of full text), waardoor ook in dat deel van het materiaal gezocht kan worden. Dat levert soms bronnen op waarbij je in eerste instantie niet ziet waarom die in je resultatenlijst voorkomen.