Pedagogische Wetenschappen: Onderwerp

Wanneer je een opdracht hebt, zoals bijvoorbeeld het maken van een schrijfplan of het schrijven van een paper of thesis, hoort daar een onderwerp bij. Dit kan een zelfgekozen onderwerp zijn of een onderwerp dat je van de docent hebt gekregen.

Als je zelf nog moet bedenken wat je gaat doen kan het helpen om eens rond te kijken in bestaande naslagwerken op je vakgebied. Een onderwerp dat je van een docent krijgt kan in eerste instantie nog te algemeen of te breed om literatuur bij te gaan zoeken. Dan moet je het onderwerp verder afbakenen om gerichter naar informatie te kunnen zoeken. 

Er zijn ook grote instituten waar je je licht kunt opsteken over wat er speelt op dat moment, denk hierbij aan het Sociaal en Cultureel Planbureau, de overheid (gemeente of landelijk) of het NJI.

• Eerste verkenning van een onderwerp;
• ideeën opdoen voor zoektermen om in zoekmachines te gebruiken;
• vinden of controleren van feiten, maar zorg voor double-check;
• literatuurverwijzingen: er wordt vaak naar cruciale publicaties verwezen;
• Bronverwijzingen: je vindt in de voetnoten gedetailleerde bronverwijzingen.
• Als object van studie: hoe wordt er in een invloedrijk naslagwerk over een onderwerp geschreven?
• Als snelle vertaaltool, voor woorden, maar vooral voor concepten waarvoor reguliere (online) woordenboeken geen oplossing bieden.

Lees ook wat Wikipedia zelf schrijft over het gebruik van Wikipedia in onderzoek. 

Als je op zoek bent naar een onderwerp voor je paper of opdracht kun je gebruik maken van naslagwerken, zoals handboeken en encyclopedieën. Op het gebied van de sociale wetenschappen zijn er heel veel van. Ze kunnen je ook helpen met het verkennen van een eenmaal gekozen onderwerp of het vinden van definities en vaktermen.

Zoek bijvoorbeeld in WorldCat (UU collectie) naar 'handbooks' of 'encyclopedia' en 'je onderwerp'.
Ik noem hieronder een paar voorbeelden, maar er zijn er heel veel meer:

The Oxford handbook of emotional development

The Routledge international handbook of shared parenting and best interest of the child

Handbook of evidence-based interventions for children and adolescents

Encyclopedia of autism spectrum disorders

The Cambridge encyclopedia of child development

Er zijn wellicht ook nog (oudere) gedrukte handboeken en encyclopedieën in de collectie te vinden.

Soms zijn onderwerpen nog te algemeen om als zoekvraag bij het zoeken naar literatuur te gebruiken. Bij een onduidelijke of te ruim geformuleerde vraag vind je vaak te veel en niet relevante titels. Binnen een hoofdonderwerp moet je dan op zoek gaan naar subthema’s.

Door je te oriënteren op literatuur die je vindt kun je steeds meer helder krijgen wat precies jouw vraag is. Tijdens het zoeken kom je er ook achter of je ergens (te) veel of juist (te) weinig over kunt vinden en kun je je onderwerp nog verder afbakenen op basis van wat je vindt (of juist niet vindt).

Hulpmiddel: Probeer een antwoord te vinden op de volgende vragen:

• Wie zijn er bij betrokken bij je onderwerp?
• Wat houdt je onderwerp in? (definieer begrippen, wat wil je precies weten/onderzoeken)
• Waar komt je onderwerp voor (bijv. lokatie, land, stad/platteland)?
• Wanneer komt je onderwerp voor (tijdsperiode)?
• Waarom gebeurt je onderwerp of waarom is dat een probleem?
• ​Op welke manier (ook wel: hoe) gebeurt je onderwerp?

Het is niet altijd nodig (of mogelijk) op alle vragen een antwoord te hebben.

Formuleer dan een heldere en specifieke zoekvraag.

Algemeen voorbeeld:

Niet handig zijn formuleringen als:

• Ik zoek informatie over depressie.
• Ik zoek informatie over depressie en jongeren.

Beter is de volgende formulering:

• Ik zoek Engelstalige (en wellicht ook Nederlandstalige) bronnen over depressie bij kinderen in de basisschoolleeftijd uit vluchtelingengezinnen.