Pedagogische Wetenschappen: Zoeken

Als je eenmaal weet in welke zoeksystemen je wilt gaan zoeken kun je daadwerkelijk aan de slag met je zoektocht naar geschikte bronnen. Hierbij kun je diverse zoekmethodes gebruiken.

Kies je voor zoeken op onderwerp (mbv zoekwoorden in een database) dan zijn er meerdere zoektechnieken die je kunt gebruiken, zie ook de box Meerdere operatoren tegelijk gebruiken.

In de andere boxen vind je tips om je zoekresultaat aan te passen als het niet voldoet aan je verwachtingen.

​Systematisch zoeken is met zelfgekozen zoektermen gaan zoeken in zoekmachines of databases die literatuur op een bepaald vakgebied (of in meerdere/alle vakgebieden tegelijk) doorzoekbaar maken (maar let op niet altijd zijn die bronnen ook voor jou toegankelijk), met de bedoeling zo veel mogelijk literatuur op dat onderwerp te vinden. 

Sneeuwbalmethode: je zoekt op basis van een geschikt artikel dat je al gevonden hebt. Dus je zoekt bijvoorbeeld andere artikelen van diezelfde auteur of op trefwoorden die je in dat artikel tegen komt. Meest voorkomend is het zoeken in de literatuurlijst van een artikel dat je als geschikt beoordeeld hebt. Dit sneeuwbalzoeken gaat terug in de tijd naar oudere publicaties.

Citatiezoeken: hierbij zoek je bij een artikel op in welke andere artikelen dit artikel geciteerd wordt, bekijk je die artikelen en ga je (indien mogelijk) ook daarvan kijken wie dit artikel geciteerd heeft, etc. Dan ga je vooruit in de tijd naar nieuwere artikelen. Hou er wel rekening mee dat een recent gepubliceerd artikel nog geen of weinig citaties kan hebben. Citatiezoeken doe je in speciale citatieindexen als Web of Science en Scopus, maar het kan ook in Google Scholar.

Zoek meer artikelen van dezelfde auteur: een auteur publiceert vaker over hetzelfde onderwerp. Zoek de auteur eens op in verschillende databases of in Google (profielpagina, ResearchGate).

• Maak je onderwerp minder specifiek (social media ipv Twitter). Of misschien is het onderwerp te recent (nog geen wetenschappelijke publicaties te vinden) of te plaatselijk (alleen Nederland)?
• Kijk of je de juiste spelling hebt gebruikt, zoek je wel in het Engels?
• Kijk in al gevonden artikelen, wikipedia of bijv.  nieuwsberichten  of er nog andere zoektermen (vaktermen, begrippen, synoniemen) zijn die in jouw vakgebied gebruikt worden voor (ongeveer) hetzelfde onderwerp? Die kan je combineren met OR, dan krijg je zowel titels met de ene zoekterm als titels met de andere zoekterm (bijvoorbeeld:  youth OR adolescents OR young adults). Vind je later nog meer geschikte termen dan kun je die weer toevoegen
• Een andere optie is trunceren: dwz van je zoekwoorden een gemeenschappelijke stam gebruiken met een sterretje erachter. Bijvoorbeeld: govern* zoekt op : government, governs, governmental etc.
• Gebruik meerdere zoeksystemen. Ze zijn allemaal anders. De een bevat meer artikelen of boeken dan de ander of ze richten zich op een bepaalde (deel)discipline die ook interessant kan zijn voor je zoekvraag (bijv. criminologie of economie)
• Gebruik een andere zoekmethode (zoals citatiezoeken)

Voor een effectieve zoekstrategie kun je jezelf 4 vragen stellen:

1.    Wat zoek ik?
a. Over welk onderwerp zoek je informatie?
b. In welk type document kun je die informatie vinden?
Formuleer dan een goede zoekvraag met de meest geschikte zoektermen.

2.    Waar zoek ik? 
Kies de geschikste databank/catalogus/website en die keuze is weer afhankelijk van het antwoord op vraag 1a en b. De bibliotheek geeft per vakgebied toegang tot zoeksystemen.

3.    Hoe zoek ik?
a. Zoek efficiënt: gebruik relevante zoektermen in de juiste combinatie en benut de functionaliteit van de databank/zoekmachine;
b. Er zijn verschillende zoekmethodes. De bibliografische/systematische methode (met zoektermen zoeken in wetenschappelijke zoekmachines) en de sneeuwbal/citatiemethode (uitgaan van iets wat je al hebt) zijn de belangrijkste. Hoe je deze methodes precies kunt inzetten, hangt af van de mogelijkheden die het zoeksysteem biedt.

In de LibGuide Zoekstrategie lees je meer over het opzetten van een zoekstrategie.

4.    Hoe selecteer/beoordeel ik?
a. Geeft de gevonden informatie antwoord op je onderzoeks(deel)vraag en
b. Is de kwaliteit van deze informatie goed?
Ga voor antwoorden op deze vragen naar de LibGuide Bronnen evalueren.

Als je in een zoekactie meer dan één zoekterm gebruikt, zoeken de meeste zoekmachines naar documenten waar alle genoemde termen in voorkomen. Wil je zoektermen op een andere manier combineren? Dan moet je dat zelf aangeven met zogenaamde operatoren. Deze manier van zoeken wordt ook wel Booleaans zoeken genoemd (naar George Boole).

De operatoren die je meestal kunt gebruiken zijn:

• AND: beide termen moeten voorkomen. Voorbeeld: mode AND Nederland
  
• OR: minimaal één van de termen moet voorkomen. Voorbeeld: mode OR trend OR hype
  
• NOT (of soms AND NOT): de term mag niet voorkomen. Voorbeeld: mode NOT kleding
  
• Exact phrase "...  ...": termen moeten samen en in exact deze volgorde voorkomen. Voorbeeld: "social media"
• Trunceren * : door een asterisk achter de 'stam' van een woord te plaatsen zoek je op alle mogelijke uitgangen. Voorbeeld: govern* om in één keer te zoeken naar government, governments, governed, governance, governmental enz. (werkt niet in Google)
• Maskeren/Wild cards: bijvoorbeeld een vraagteken (?) of hekje (#) kunnen gebruikt worden in plaats van een onbekend karakter. Voorbeeld: labo?r geeft resultaten met zowel labor als labour; of : wom#n geeft resultaten met zowel woman als women

Je kunt operators combineren, net zoals in wiskundige vergelijkingen. ‘AND’ gaat voor, behalve als je haakjes gebruikt om woorden die bij elkaar horen te groeperen:
(youth OR adolescent* OR "young adults") AND (bully* OR "peer harassment")

LET OP! Operatoren en wildcards kunnen verschillen per zoeksysteem.

Andere zoektechnieken die je kunt gebruiken:

• Trefwoorden van auteurs of van de makers van een zoeksysteem gebruiken
• Thesauri gebruiken: (vakspecifieke) overzichten van hoe vaktermen met elkaar samenhangen
• Veldspecifiek zoeken: aangeven dat je termen in een bepaald deel van de publicatie moeten voorkomen (titel, samenvatting, auteursnaam)
• Filters en 'limits' gebruiken: beperken van je resultaat door alleen publicaties met bepaalde kenmerken te selecteren (taal, publicatiejaar etc.)

Net als in wiskundige vergelijkingen is het mogelijk om operatoren te combineren. In het kort komt het er op neer dat je alle zoektermen (synoniemen, spelwijzen, afkortingen etc) die bij één bepaald onderdeel van je zoekvraag horen onderling combineert met OR en tussen haakjes bij elkaar zet, bijvoorbeeld:
(youth OR adolescents OR children)
Deze verzameling termen kan je dan weer met een AND relatie koppelen aan een andere verzameling of term, bijvoorbeeld:
(youth OR adolescents) AND (dyslexia OR "reading disorder")

Achter de schermen:
In de zoekstring ‘youth OR adolescents AND dyslexia’ zal het systeem zoeken op het woord ‘youth’ of de combinatie ‘adolescents AND dyslexia’. Terwijl als je haakjes gebruikt zoals bij ‘(youth OR adolescents) AND dyslexia’ het systeem zal zoeken op zowel ‘youth AND dyslexia' als 'adolescents AND dyslexia'.

• Je kunt je onderwerp nog verder afbakenen. Dit is afhankelijk van je zoekvraag uiteraard, je kunt je misschien beperken tot een deelonderwerp (bijv. vandalisme ipv criminaliteit), geslacht, leeftijd of etniciteit.
• Let er goed op dat je je zoektermen combineert met AND ( de ene term ÉN de andere term) (in de meeste zoeksystemen  kan dat, maar let op! niet in Google). Dan zoek je op het vóórkomen van meerdere zoektermen tegelijkertijd in één document en krijg je niet artikelen die maar 1 van de gevraagde zoektermen bevatten
• Daarnaast kun je gebruik maken van de filters in een zoeksysteem (zoals bijv. Scopus) zoals beperken in tijd (publicaties vanaf 2010) of documenttype (alleen artikelen), subject area (bijv social sciences, psychology)  of taal (alleen Engels).
• Je kunt ook zoekwoorden tussen aanhalingstekens zetten. Als je zoekt op “Social media” tussen aanhalingstekens dan vind je dus alleen publicaties die ook echt exact deze beide zoekwoorden in combinatie bevatten.
• De sorteervolgorde aanpassen kan helpen met het overzicht krijgen: bekijk of je zoeksysteem op relevantie kan sorteren, of probeer eens te sorteren op publicatiejaar of aantal citaties.

• Zoek je wel op de juiste termen? Bekijk artikelen die je wel hebt gevonden en zoek naar de termen die daar gebruikt zijn (bijv in de tekst of als trefwoord). Je kunt ook in wikipedia, social media of nieuwsberichten kijken naar termen die gebruikt worden voor je onderwerp

• Zoek je wel in de taal van de database (meestal Engels) en gebruik je wel de juiste vertaling?

• Zoek je wel in de juiste database? Als je op zoek bent naar een economisch verband zul je dat niet zo snel vinden in bijvoorbeeld een psychologische database als PsycInfo

• Zoek eerst op zo ruim mogelijke termen en beperk je dan later op de begrippen uit je zoekresultaat die voor jou van toepassing zijn

• Maak gebruik van de zoekmethodes sneeuwbal zoeken of citatiezoeken vanuit een geschikt artikel

• Maak gebruik van de opties die sommige zoeksystemen je bieden zoals (auteurs)trefwoorden, related terms, thesauri ((vakspecifieke) overzichten van hoe vaktermen met elkaar samenhangen)