Wetenschappelijke integriteit: Plagiaat en citeren

Plagiaat is hergebruik van materiaal zonder bronvermelding.

Binnen de wet mag je volgens het citatierecht delen van teksten aanhalen zonder dat het als plagiaat wordt gezien. Als je dat echter doet zonder bronvermelding schend je wel gedragscodes in de wetenschap.

Vaak wordt gevraagd naar redenen waarom plagiaat eigenlijk erg is. Er zijn er verschillende:

1. Profiteren van andermans werk (wat je eigen status onterecht maakt)
2. Anderen het voordeel van het gebruik van hun werk onthouden (credits, citatiescore)
3. Hinderen van de efficiënte voortgang van wetenschap
   • de lezer info onthouden waarmee hij/zij het gelezene kan waarderen (de eerdere publicatie kan een lage of hoge status hebben)
   • het de lezer moeilijker maken replicatieonderzoek te verrichten (zeker bij dataplagiaat)
   • de lezer verwijzingen naar verwante literatuur onthouden waardoor het moelijker wordt het werk in context te zien
   • tijd van lezer verdoen (met lezen reeds bekend materiaal of met achterhalen oorsprong)
4. Bedriegen van de koper van de publicatie die denkt dat hij iets koopt wat hij nog niet heeft (vooral bij omvangrijk plagiaat)

Er zitten aan plagiaat veel aspecten:

1. Wie is de auteur van het stuk waaruit iets is overgenomen: ander(en) / jezelf / jezelf + ander(en)
2. Wat is de aard van de overgenomen info: tekst / data / inzicht
3. Uit welk deel van de oorspronkelijke publicatie komt de overgenomen info: uit resultaten-discussie-conclusie (ernstiger) / uit overige delen
4. Wat is de omvang van de overgenomen info (in tekstequivalenten): deel zin / hele zin / meer zinnen
5. In welke vorm is de info overgenomen: parafrase / letterlijk / letterlijk met aanhalingstekens / samenvatting
6. Wat is de plaats of rol van het overgenomen segment in de nieuwe publicatie: in resultaten/discussie/conclusie (ernstiger) / in een ander deel

Als je al deze aspecten met elkaar kruist kom je op honderden soorten plagiaat. Sommige komen heel weinig voor, andere heel veel. Sommige zijn ernstiger dan andere.

Sommige vormen hebben een aparte naam, zoals zelfplagiaat voor overnames zonder bronvermelding waarin je zelf (mede)auteur bent van het oorspronkelijk stuk. Als je zelf de enige auteur bent van het oorspronkelijke stuk spelen de bovengenoemde redenen 1 & 2 niet, maar redenen 3 & 4 maken het nog steeds een ernstig vergrijp. Ben je slechts mede-auteur van een stuk dan gelden natuurlijk alle 4 de redenen waarom het verwijtbaar gedrag is.

Sommige vormen zijn zelfs af te keuren als er wél wordt verwezen, bijvoorbeeld als je heel grote delen overneemt of parafraseert of als deze een groot deel van de nieuwe publicatie uitmaken (in omvang of belang).

Er zijn ook vergrijpen die niets met plagiaat te maken hebben maar wel ernstig zijn, zoals overmatige zelfcitatie, waarbij je jezelf wel veel aanhaalt maar dat niet doet omdat het nuttig is voor het stuk maar louter om je citatiescore te doen stijgen.