Bronnen evalueren: Algemeen

De bronnen die je gebruikt bij het schrijven van een wetenschappelijke tekst (zoals een scriptie, paper etc.) bepalen voor een groot deel de kwaliteit van die tekst.

Gevonden bronnen zul je voor gebruik moeten evalueren op relevantie en wetenschappelijkheid. De verschillende methoden en hulpmiddelen die je hierbij kunt gebruiken vind je in deze LibGuide.

De Universiteitsbibliotheek heeft een groot aantal zoeksystemen met betrouwbare bronnen geselecteerd. Wanneer je hiervan gebruik maakt kun je er op vertrouwen dat de meeste controles al gedaan zijn.

Zelfs als je alle controles op deze pagina's uitvoert, is er geen garantie dat de stukken die je zult lezen waar, objectief en onbevooroordeeld zijn. Je moet altijd voorzichtig zijn met de bronnen die je gaat gebruiken. En blijf bovenal een kritische lezer.

Bij het bepalen van de kwaliteit en wetenschappelijkheid van bronnen kun je uitgaan van drie soorten controle:

1. Controle door anderen, voorafgaand aan publicatie
   • redactie: redacties van wetenschappelijke tijdschriften zijn strenger dan die van niet-wetenschappelijke tijdschriften
   • uitgever: sommige uitgevers geven alleen wetenschappelijke boeken uit
   • peer review: de meeste wetenschappelijke tijdschriften en uitgevers vragen experts vooraf publicaties (blind of half blind) te beoordelen
   • zoekmachine/online bibliografie: sommige zoekmachines nemen alleen artikelen uit hoogwaardige, peer reviewed, tijdschriften op (Scopus en Web of Science bv.)
   • financier: sommige tijdschriften vereisen dat bij onderzoek wordt aangeduid wie het gefinancierd heeft (bv. bij artikelen over tests van nieuwe medicijnen)
2. Controle door anderen, achteraf
   • besprekingen (bij boeken): hoe zijn de recensies over het boek?
   • citaties (vooral bij artikelen:): wordt het stuk vaak geciteerd (rekening houdend met de publicatiedatum) en vooral: wat wordt er over gezegd?
   • open annotaties en post publication peer review in systemen als PubPeer en (voor preprints) Peer Community In en commentaren op de preprint platforms zelf.
3. Controle door jezelf
   • aanduiding van auteur en datering van de tekst (vooral bij webpagina's)
   • affiliatie van de auteur: de werkkring geeft soms wat extra zekerheid over wetenschappelijk niveau, bijvoorbeeld als de auteur bij een universiteit werkt
   • aanduiding doelgroep (vooral bij websites en rapporten)
   • aanwezigheid van expliciete vraagstellingen en conclusies
   • aanwezigheid van een verantwoording van de gebruikte methode: hoe heeft men het onderzoek aangepakt, waar komen gegevens vandaan?
   • aanwezigheid voldoende en hoogwaardige literatuurverwijzingen of noten: op welke inzichten baseert men zich?
   • het niveau van het taalgebruik

Stel jezelf de volgende vragen om te bepalen of een bron relevant is:

1. Helpt de bron bij het beantwoorden van je hoofdvraag/deelvragen?
2. Beantwoordt je bron je gehele vraag/deelvraag of slechts een aspect ervan?
3. In welke mate stemt de hoofdvraag van je gevonden bron overeen met je eigen vragen?
4. Hoe sterk lijkt het onderzoeksobject of de analyse-eenheid in het gevonden stuk op die in jouw paper/thesis? Het onderzoeksobject kan een periode zijn, of een persoon, een groep, een gebied, een stof, een ziekte, een proces etc..
5. Is de context van het onderzoeksobject hetzelfde als in jouw geval?
6. Wannneer is het stuk gepubliceerd en wanneer is het onderzoek waarover wordt geschreven uitgevoerd?

Bedenk dat je slechts zelden een bron vindt die je hoofd- en deelvragen geheel beantwoordt en die verslag doet van exact hetzelfde onderzoek of probleem als waar jij mee bezig bent.

1. gebruik boeken geschreven door wetenschappers en bij voorkeur gepubliceerd door wetenschappelijke uitgevers (bekijk hiervoor de gegevens in het boek zelf)
2. verkies artikelen uit peer-reviewed tijdschriften boven die uit niet peer-reviewed tijdschriften (bekijk hiervoor het tijdschrift).

Als je andere bronnen gebruikt controleer dan altijd goed of een bron wetenschappelijk is. En natuurlijk moet de bron bovenal relevant en betekenisvol zijn voor je onderzoek.

Let bij niet-wetenschappelijke bronnen (o.a. kranten, blogs, websites) en zgn. grijze literatuur (o.a. dissertaties, doctoraalscripties, rapporten, statistieken of beleidsnota's) op:

1. Of de auteur of verantwoordelijke organisatie bekend is;
   • wie is de auteur en wat zijn haar/zijn kwalificaties?
2. of de publicatiedatum of actualiseringsdatum bekend is;
   • wordt de website wel goed bijgehouden?
3. of het doel van de bron bekend is;
   • Wat is de intentie van de bron (produkt promotie, opinie beinvloeding?). En wat is de doelgroep (wetenschappers, een specifieke groep (bijvoorbeeld patienten), het grote publiek)? 
4. het niveau van bronnen.
   • Let op het taalgebruik, het niveau van de argumentatie (worden feiten, cijfers en claims voldoende onderbouwd?) en de literatuurverwijzingen.
5. vind deze bronnen in de gelicentieerde zoeksystemen Overton of Policy Commons.

Bekijk de informatie over het evalueren van websites of gebruik de CRAPMAP om na te gaan of je een website/niet wetenschappelijke bron kunt gebruiken.

Je kunt niet-wetenschappelijke bronnen gebruiken als:

• onderwerp van onderzoek (bv. hoe wordt iets besproken in populaire media)
• er nog geen wetenschappelijk onderzoek beschikbaar is
• primaire bron (archiefstukken, brieven, interviews, statistiek, nieuwsbericht) te gebruiken als documentatie of feitenmateriaal
• aanduiding van maatschappelijke relevantie
• illustratie van je argumentatie

Bekijk ook de LibGuide over het gebruik van Wikipedia in de wetenschap.