Master ISW YDSC literatuuronderzoek: Vraagstelling

Voordat je daadwerkelijk gaat zoeken is het verstandig om eerst goed na te gaan welk onderwerp je interessant vindt en wat je specifiek zou willen onderzoeken met betrekking tot dit thema.

Soms is dit lastig, vooral wanneer je nog niet zo bekend bent op een bepaald onderzoeksgebied. In dit geval zou je een voorlopige onderzoeksvraag kunnen opstellen en eerst gaan exploreren of er genoeg (of juist teveel) literatuur te vinden is rondom dit specifieke thema. Op deze manier krijg je ook een beeld van wat voor soort onderzoek er gedaan is en dit kan je vervolgens helpen om jouw vraagstelling scherper te krijgen.

Voordat je gaat starten met je daadwerkelijke literatuursearch zul je wel een heldere onderzoeksvraag voor je review vastgesteld moeten hebben.

Inclusiecriteria beschrijven specifieke eigenschappen waaraan een studie moet voldoen om opgenomen te worden in je literatuurstudie.

Het vaststellen van je inclusiecriteria zal gedeeltelijk parallel lopen met het opstellen van je onderzoeksvraag. De vraag bepaalt namelijk voor een deel al welke eigenschappen van belang zijn, en tegelijkertijd zul je door het vaststellen van je inclusiecriteria je onderzoeksvraag aan kunnen scherpen.

De vragen "wie, wat, hoe en waar?" kunnen helpen bij het vaststellen van je criteria. Probeer deze vragen zo specifiek mogelijk te beantwoorden.

Hieronder een voorbeeld van het uitwerken van de vragen "wie, wat, hoe en waar?".

Onderzoeksvraag:
Wat beïnvloedt drugsgebruik in de adolescentie?

• wie?: adolescenten (leeftijdsrange?)
• wat?: drugsgebruik (op welke drugs heeft de vraag betrekking?)
• hoe?: niet gespecificeerd
• waar?: niet gespecificeerd.

Als we de vragen "wie, wat, hoe en waar?" hierin specifieker uitwerken, wordt de onderzoekvraag bijvoorbeeld:
Wordt cannabisgebruik in de adolescentie beïnvloed door het gebruik van social-network-sites?

• wie?: adolescenten: 14-16 jaar
• wat?: cannabisgebruik (gebruik of verslaving?)
• hoe?: social-network-sites (nog verder te specificeren?)
• waar?: niet gespecificeerd (gebruik in een speciale setting of algemeen gebruik?)

• Zorg voor een goed afgebakende en specifieke onderzoeksvraag. Formuleer deze op een heldere manier.
• Elke deelvraag zul je theoretisch en empirisch moeten kunnen onderbouwen.
• Let op het design van de empirische studies die je gaat verzamelen. Van welke data ga je zelf gebruik maken (longitudinaal of cross-sectioneel)? Het kan handig zijn om je zoekvraag hierop aan te passen (je zou het zelfs als inclusiecriterium mee kunnen nemen).
• Verwerk interdisciplinariteit in je literatuurstudie. Probeer literatuur te verzamelen afkomstig uit verschillende onderzoeksgebieden, zodat je verschillende gezichtspunten met elkaar kunt combineren in je inleiding.
• Zorg voor een innovatieve component in je stuk. Probeer, met name in je deelvragen, verbanden te leggen die nog niet eerder uitgebreid onderzocht zijn.

Voor je (systematische) literatuurstudie zul je naast een duidelijke hoofdvraag (waarbij je het effect van een onafhankelijke variabele op een afhankelijke variabele onderzoekt) ook deelvragen moeten formuleren (waarbij je moet denken aan een mediatie- of moderatie-effect).

Mediatie
Een onderzoeksvraag waarin mediatie onderzocht wordt is bijvoorbeeld:

• Wordt de relatie tussen impopulariteit en depressieve symptomen bij adolescenten gemedieerd door het gebruik van social-network-sites?
  Je onderzoekt de directe relatie tussen impopulariteit (onafhankelijke variabele) en depressieve symtomen (afhankelijke variabele) en het indirecte verband tussen deze twee variabelen via social-network-sites (mediator).

Schematisch zou mediatie op onderstaande manier weergegeven kunnen worden (waarbij 1 het oorspronkelijke verband is en 4 het verband gecontroleerd voor de mediator):

Moderatie (interactie-effect)
Een onderzoeksvraag waarin moderatie (interactie-effect) onderzocht wordt is bijvoorbeeld:

• In welke mate is socio-economische status gerelateerd aan cannabisgebruik bij adolescenten en wordt dit verband gemodereerd door opvoeding van ouders?
  Je onderzoekt het verband tussen socio-economische status (onafhankelijke variabele) en cannabisgebruik (afhankelijke variabele) en kijkt of deze relatie wordt beïnvloed door de opvoeding (moderator).

Schematisch zou moderatie als volgt weergegeven kunnen worden: